سنگ کلیه چیست؟
سنگ تشکیل‌شده در کلیه مجموعه فشرده‌ای از نمک و مواد معدنی است که اغلب از کلسیم یا اوریک‌اسید تشکیل شده است. این تجمع در داخل کلیه ایجاد می‌شود و می‌توانند به سمت سایر قسمت‌های مجاری ادراری حرکت کند. اندازه سنگ‌ها متفاوت است. برخی از آن‌ها به‌اندازه نقطهٔ انتهای این جمله کوچک هستند و برخی دیگر تا چند اینچ رشد می‌کند. برخی از سنگ‌ها می‌توانند آن‌قدر بزرگ شوند که کل فضای کلیه را اشغال کنند.
سنگ کلیه زمانی تشکیل می‌شود که مقدار زیادی از مواد معدنی موجود در بدن شما، در کلیه و سپس در ادرار تجمع یابد. هنگامی‌که ادرار به‌خوبی هیدراته نشده باشد در ترکیب آن سطوح بالاتری از برخی مواد معدنی تجمع می‌یابد. زمانی که سطح مواد معدنی در بدن شما بالا باشد، احتمال تشکیل سنگ بیشتر است. تشکیل سنگ‌ها بیشتر در مردان، افراد چاق و کسانی که دیابت دارند رایج است.
سنگ‌های کوچک اغلب هیچ علامت مشخصی ندارند و ممکن است به‌طور محسوس حضور آن را متوجه نشوید. تا زمانی که سنگ وارد میزنای یا حالب نشود، اغلب هیچ مشکل و علامتی وجود ندارد. وجود سنگ در کلیه معمولاً بسیار دردناک است. بیشتر سنگ‌ها بدون درمان خودبه‌خود از بین می‌روند. بااین‌حال ممکن است برای شکستن یا دفع سنگ‌هایی که از بین نمی‌روند، به روش تهاجمی‌تر نیاز داشته باشید.
علائم سنگ کلیه
هشت نشانه عمومی برای تشخیص علائم سنگ کلیه وجود دارد که این نشانه‌ها عبارت‌اند از:
درد ناشی از سنگ کلیه در ناحیه کمر، شکم و پهلو
درد مربوط به وجود سنگ در کلیه، که به آن قولنج کلیه نیز می‌گویند، یکی از شدیدترین انواع دردهایی است که می‌توان تجربه کرد. برخی از افرادی که این بیماری را تجربه کرده‌اند، این درد را با زایمان یا ضربه چاقو مقایسه می‌کنند. این درد به حدی شدید است که سالانه بیش از یک میلیون بیمار را در اورژانس بستری می‌کند. معمولاً درد زمانی شروع می‌شود که سنگ به داخل لوله میزنای باریک حرکت می‌کند. این حرکت باعث انسداد و ایجاد فشار در کلیه می‌شود. فشار حرکت سنگ، فیبرهای عصبی موجود را فعال می‌کند تا سیگنال‌های مربوط به درد را به مغز منتقل کند.
درد کلیه اغلب به‌طور ناگهانی شروع می‌شود. با حرکت سنگ، درد و شدت آن تغییر می‌کند. درد اغلب به شکل موج می‌آید و می‌رود و با انقباض میزنای، هنگام تلاش برای بیرون راندن سنگ بدتر می‌شود. هر موج ممکن است چند دقیقه طول بکشد، ناپدید شود و سپس دوباره برگردد.
شما درد را در پهلو، پشت خود و زیر دنده‌ها احساس خواهید کرد. با حرکت سنگ به سمت پایین یعنی مجاری ادراری، ممکن است درد به ناحیه شکم و کشاله ران منتقل شود. سنگ‌های بزرگ می‌توانند دردناک‌تر از سنگ‌های کوچک باشند، اما شدت درد لزوما به اندازه سنگ مربوط نمی‌شود.حتی یک سنگ کوچک هنگام حرکت یا انسداد، می‌تواند دردناک باشد.
درد یا سوزش در هنگام ادرار و سنگ کلیه
زمانی که سنگ به محل اتصال بین حالب و مثانه می‌رسد، هنگام ادرار کردن احساس درد یا سوزش می‌کنید. پزشکان این مشکل را دیزوریا می‌نامند. اگر تا زمان بروز این علامت از وجود سنگ اطلاع نداشته باشید، ممکن است آن را با عفونت مجاری ادراری اشتباه بگیرید. البته گاهی اوقات ممکن است همراه با سنگ، دچار عفونت نیز شوید.
نیاز فوری به دفع ادرار
نیاز رفتن به دستشویی بیشتر از حد معمول، نشانه دیگری است که مشخص می‌کند، سنگ به قسمت پایینی مجاری ادراری شما منتقل شده است.
وجود خون در ادرار
وجود خون در ادرار یکی از علائم رایج در افرادی است که دارای سنگ مجاری ادراری هستند. به این علامت هماچوری نیز گفته می‌شود. رنگ خون می‌تواند قرمز، صورتی یا قهوه‌ای باشد. گاهی اوقات وجود خون در ادرار بسیار نامشخص است و بدون میکروسکوپ دیده نمی‌شود (هماچوری میکروسکوپی)، بنابراین پزشک شما باید برای مشخص شدن دقیق وجود بیماری، آزمایش‌های لازم را از شما بگیرد (برای مشاوره در مورد آزمایش‌های سنگ کلیه می‌توانید از هومکا مشاوره بگیرید). بررسی فاکتور RBC در آزمایش ادرار می‌تواند هماچوری یا خون در ادرار را به راحتی تشخیص دهد.
ادرار کدر یا بودار
ادرار سالم رنگ شفافی داشته و بوی تندی ندارد. اگر ادرار کدر یا بدبو باشد می‌تواند نشانه عفونت در کلیه‌ها یا قسمت دیگری از مجاری ادراری شما باشد. مطالعات نشان می‌دهند، حدود هشت درصد از افراد مبتلا به سنگ حاد کلیه، دچار عفونت مجاری ادراری شده‌اند. کدر بودن نشانه وجود عفونت در ادرار یا پیوریا است. این بو می‌تواند از باکتری‌هایی که باعث عفونت ادراری می‌شوند، ناشی شده باشد.
مقدار کم ادرار
گاهی اوقات سنگ‌های بزرگ کلیه در حالب گیر می‌کنند. این انسداد باعث کند یا متوقف‌شدن جریان ادرار می‌شود. اگر انسداد دارید، ممکن است هر بار که به دستشویی می‌روید فقط مقدار کمی ادرار دفع کنید. درصورتی‌که جریان ادرار به‌طور کامل متوقف شود، باید به‌صورت اورژانسی به پزشکی مراجعه کنید.
تهوع و استفراغ
معمولاً در افراد مبتلا به سنگ کلیه حالت تهوع و استفراغ وجود دارد. این علائم به دلیل اتصالات عصبی مشترک بین کلیه‌ها و دستگاه گوارش رخ می‌دهد. وجود سنگ در کلیه می‌تواند ضمن تحریک اعصاب در دستگاه گوارش، باعث ناراحتی معده شود. تهوع و استفراغ نیز به‌نوعی یکی از راه‌های بدن شما برای واکنش به درد شدید است.
تب و لرز
تب و لرز، علائم وجود عفونت در کلیه یا قسمت‌های دیگری از مجاری ادراری است. این مورد می‌تواند نشانه یک عارضه جدی برای کلیه باشد. هرگونه تب همراه با درد، نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. تب‌هایی که همراه با عفونت بروز پیدا می‌کنند. معمولاً درجهٔ بالایی دارند. اغلب همراه با تب (به‌صورت خفیف) لرز نیز رخ می‌دهد.
درمان و دفع سنگ کلیه چگونه انجام می‌شود؟
درمان با توجه به نوع سنگ انجام می‌شود. برای تشخیص نوع سنگ با ازدیاد ادرار می‌توان سنگ‌ها را برای ارزیابی، جمع‌آوری کرد. نوشیدن هشت لیوان آب در روز جریان ادرار را افزایش می‌دهد. افرادی که دچار کم‌آبی هستند یا حالت تهوع و استفراغ شدید دارند ممکن است به تزریق داخل وریدی مایعات نیاز داشته باشند. به‌طورکلی گزینه‌های درمانی عبارت‌اند از:
استفاده از دارو برای درمان سنگ کلیه
برای تسکین درد ناشی از سنگ کلیه ممکن است به داروهای مسکن نیاز داشته باشید. همچنین در صورت وجود عفونت نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها دارید. از جمله داروهای مهم برای درمان این بیماری عبارت‌اند از:
- آلوپورینول (Zyloprim) برای سنگ‌های اسید اوریک
- دیورتیک‌های تیازیدی برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلسیم
- بی‌کربنات سدیم یا سیترات سدیم برای کاهش اسیدیته ادرار
- محلول‌های فسفر برای جلوگیری از تشکیل سنگ‌های کلسیم
- ایبوپروفن (Advil) برای درد
- استامینوفن برای درد
- ناپروکسن سدیم (Aleve) برای درد
